In het hart van Nijmegen staat een van de oudste stenen gebouwen van de stad: De Commanderie van Sint Jan. Je vindt er nu onder andere restaurant De Hemel, Bierbrouwerij De Hemel, koffiebranderij Holy Beans en restaurant De Pelgrim.

Het prachtige bouwwerk heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot het jaar 1196. De oorsprong van het gebouw ligt in de edelmoedige daad van Graaf Alardus en zijn vrouw Uda, die het stichtten als een gastvrij ‘hospitaal’ voor pelgrims op zoek naar een plek om te eten en te overnachten.

Het lot van De Commanderie van Sint Jan nam een wending in 1214, toen het in handen kwam van de Orde der Johannieters, bestaande uit priesters, broeders en ridders. Hun nobele taak was om pelgrims te beschermen tijdens hun reis naar het Beloofde Land – desnoods met het zwaard. Aan het hoofd van de orde stond een ridder of commandeur, waaraan het gebouw zijn naam te danken heeft.

Voor meer dan drie eeuwen konden de hospitaalridders ongestoord hun taken uitvoeren totdat de Reformatie van de 16e eeuw plaatsvond. In 1638 overleed de laatste commandeur, waarna het protestantse stadsbestuur beslag legde op De Commanderie. Het gebouw diende als huisvesting voor een school die later de voorloper werd van de huidige universiteit.

In 1672 moesten de studenten en hoogleraren echter plaatsmaken voor Franse soldaten. De grote zaal van De Commanderie werd omgevormd tot een kerkgebouw voor protestanten die uit Frankrijk waren gevlucht. Deze hugenoten hadden het in hun vaderland zwaar te verduren en vonden een veilige haven in Nederland. Het plein voor de commanderie kreeg daardoor de toepasselijke naam “Franseplaats”.

De geschiedenis van De Commanderie kende ook donkere tijden. In februari 1944 werd het gebouw flink beschadigd tijdens het vergissingsbombardement. Gelukkig konden dappere zielen het na de oorlog herstellen. Een Nijmeegse antiquair nam in 1952 het initiatief om de ruïnes op te knappen en creëerde een romantisch fantasieslot door grote delen ervan elders te herbouwen.

Later, in 1969, heeft de Stichting Monumentenzorg de romantische toevoegingen van de antiquair verwijderd en bleek er weinig over te zijn van het oorspronkelijke gebouw. Met behulp van oude tekeningen, foto’s en schilderijen werd een ‘nieuwe’ Commanderie van Sint Jan gereconstrueerd op de oude fundamenten. In eerste instantie diende het als gemeentemuseum, maar vanaf 1999 kreeg het een nieuwe bestemming.

Vandaag de dag is De Commanderie van Sint Jan een plek vol geschiedenis, waar mensen samenkomen om te genieten van culinaire hoogstandjes, een gezellige sfeer en de prachtige omgeving. Het gebouw heeft zijn oorspronkelijke glorie herwonnen, en het blijft een symbool van gastvrijheid, bescherming en veerkracht in het hart van Nijmegen. Meer lezen over de geschiedenis van deze bijzondere plek? Bekijk dit artikel.